پس از آنکه مأمون، امام رضا را مجبور به پذیرش ولایت عهدی کرد، امام با پیگیری سیاستی هوشمندانه، از این فرصت بیشترین استفاده را برده و مأمون را در پیگیری بسیاری از اهداف خود ناکام گذارد.
در این دوران ، شیعیان و علویان که در اثر قیام های پی در پی، تضعیف شده بودند، فشارهای کمتری را مشاهده کرده، و به تدریج تقویت شدند.
امام همچینین توانست به همگان ثابت کند که ولایت عهدی را نه به میل، که با اکراه و اجبار پذیرفته است.
شرط امام برای کنار ماندن از مسائل اجرایی و دخالت نکردن در عزل و نصب ها نیز حامل این پیام بود که رفتارهای بنی عباس، مورد تأیید اهل بیت نیست و حساب اهل بیت و بنی عباس، از یکدیگر جداست.
امام از فرصت حضور در ایران، برای آشنا ساختن ایرانیان با اهل بیت راستین پیامبر استفاده کرد. این آشنایی باعث شد ایرانیانی که تا آن زمان مهم ترین پشتیبانان حکومت بنی عباس بودند، به مخالفان مهم این حکومت تبدیل شوند.
